Η άνοια είναι ένας γενικός όρος που περιγράφει την απώλεια μνήμης και γλωσσικών ικανοτήτων, της ικανότητας επίλυσης προβλημάτων και άλλων πνευματικών δεξιοτήτων που είναι τόσο σοβαρές να εμποδίζουν την καθημερινότητα του ασθενούς. Η νόσος Αλτσχάιμερ είναι η πιο κοινή αιτία άνοιας.

 

Σχετικά με την άνοια

​

Η άνοια δεν είναι μια συγκεκριμένη ασθένεια. Είναι ένας γενικός όρος ,που καλύπτει ένα ευρύ φάσμα συγκεκριμένων ιατρικών παθήσεων, συμπεριλαμβανομένης της νόσου Αλτσχάιμερ. Οι διαταραχές που ομαδοποιήθηκαν με τον γενικό όρο "άνοια" προκαλούνται από παθολογικές αλλοιώσεις στον εγκέφαλο. Αυτές οι αλλοιώσεις προκαλούν μείωση των γνωστικών ικανοτήτων και είναι αρκετά σοβαρές ώστε να επηρεάσουν την καθημερινή ζωή και την ανεξάρτητη λειτουργία ενός ανθρώπου. Επηρεάζουν επίσης τη συμπεριφορά, τα συναισθήματα και τις διαπροσωπικές του σχέσεις.

Η νόσος Αλτσχάιμερ αντιπροσωπεύει περίπου το 65% των ανοιών και με βάση πρόσφατες μελέτες υπολογίζεται ότι πάνω από 65 εκατομμύρια άτομα πάσχουν από νόσο Αλτσχάιμερ παγκοσμίως. Η αγγειακή άνοια, η οποία εμφανίζεται στα πλαίσια αγγειακής νόσου του εγκεφάλου (είτε λόγω απόφραξης αιμοφόρων αγγείων είτε σπανιότερα λόγω μικροαιμορραγιών), είναι η δεύτερη πιο συχνή αιτία άνοιας. Υπάρχουν και άλλα σπανιότερα είδη άνοιας, όπως η μετωποκροταφική άνοια και η άνοια με σωμάτια Lewy, αλλά και πληθώρα άλλων καταστάσεων που μπορούν να προκαλέσουν συμπτώματα άνοιας, ορισμένες εκ των οποίων μάλιστα είναι αναστρέψιμες, όπως ο υποθυρεοειδισμός και ελλείψεις βιταμινών.

 

Τα σημάδια άνοιας μπορεί να διαφέρουν σημαντικά. Παραδείγματα περιλαμβάνουν:

• Προβλήματα με τη βραχυπρόθεσμη μνήμη (ξεχνάει πρόσφατα γεγονότα).

• Συχνή απώλεια τσάντας ή πορτοφολιού

• Ξεχνάει συχνά ανοιχτό το μάτι της κουζίνας ή το θερμοσίφωνα

• Λάθη στο μαγείρεμα και την προετοιμασία του φαγητού

• Δυσκολία στην εκτέλεση υπολογισμών, π.χ. δυσκολεύεται να μετρήσει τα ρέστα

• Άσκοπες βόλτες στη γειτονιά

• Αλλαγές στη συμπεριφορά (π.χ. απόσυρση, απάθεια, αβουλία, ευερεθιστότητα)

Τα συμπτώματα της άνοιας ξεκινούν αργά, γι’ αυτό και αρχικά συνήθως διαλάθουν της προσοχής,  και σταδιακά επιδεινώνονται. Εάν εσείς ή κάποιος που γνωρίζετε εμφανίζει συμπτώματα όπως τα παραπάνω, μην τα αγνοήσετε. Επισκεφτείτε ένα γιατρό σύντομα για να προσδιορίσετε την αιτία. Η επαγγελματική αξιολόγηση μπορεί να ανιχνεύσει μια θεραπεύσιμη κατάσταση. Και ακόμη και αν τα συμπτώματα υποδηλώνουν άνοια, η έγκαιρη διάγνωση επιτρέπει σε ένα άτομο να πάρει το μέγιστο όφελος από τις διαθέσιμες θεραπείες.

 

Αίτια

​

Η άνοια προκαλείται από βλάβη στα εγκεφαλικά κύτταρα. Αυτή η βλάβη επηρεάζει την ικανότητα των εγκεφαλικών κυττάρων να επικοινωνούν μεταξύ τους. Όταν τα εγκεφαλικά κύτταρα δεν μπορούν να επικοινωνήσουν κανονικά, η σκέψη, η συμπεριφορά και τα συναισθήματα μπορούν να επηρεαστούν.

Ο εγκέφαλος περιλαμβάνει πολλές ξεχωριστές περιοχές, καθεμία από τις οποίες είναι υπεύθυνη για διαφορετικές λειτουργίες (για παράδειγμα, μνήμη, κρίση, λόγος και κίνηση). Διαφορετικοί τύποι άνοιας σχετίζονται με εκφύλιση συγκεκριμένων περιοχών του εγκεφάλου. Για παράδειγμα, στη νόσο Αλτσχάιμερ, οι εναποθέσεις ορισμένων πρωτεϊνών (tau πρωτείνη και β- αμυλοειδές) μέσα και έξω από τα εγκεφαλικά κύτταρα αντίστοιχα καθιστούν δύσκολο για τα εγκεφαλικά κύτταρα να παραμείνουν υγιή και να επικοινωνούν μεταξύ τους. Η περιοχή του εγκεφάλου που ονομάζεται ιππόκαμπος είναι το κέντρο της μάθησης και της μνήμης στον εγκέφαλο, και τα εγκεφαλικά κύτταρα σε αυτή την περιοχή είναι συχνά τα πρώτα που καταστρέφονται. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η απώλεια μνήμης είναι συχνά ένα από τα πρώτα συμπτώματα του Αλτσχάιμερ.

Ενώ οι περισσότερες αλλαγές στον εγκέφαλο που προκαλούν άνοια είναι μόνιμες και επιδεινώνονται με την πάροδο του χρόνου, τα προβλήματα σκέψης και μνήμης που προκαλούνται από τις ακόλουθες καταστάσεις είναι δυνητικά αναστρέψιμα, γι’ αυτό και η έγκαιρη διάγνωσή τους είναι εξαιρετικά σημαντική:

• Κατάθλιψη

• Παρενέργειες φαρμάκων

• Υπερβολική χρήση αλκοόλ, τοξίκωση από ναρκωτικές ουσίες ή βαρέα μέταλλα

• Παθήσεις θυρεοειδούς

• Ελλείψεις βιταμινών

• Σύνδρομο υπνικής άπνοιας

• Υποσκληρίδιο αιμάτωμα εγκεφάλου

• Όγκος εγκεφάλου

• Λοιμώξεις που προσβάλουν το κεντρικό νευρικό σύστημα

• Υδροκέφαλος φυσιολογικής πίεσης

 

Διάγνωση άνοιας

​

Δεν υπάρχει ένα συγκεκριμένο τεστ για να διαπιστωθεί αν κάποιος έχει άνοια. Οι γιατροί διαγιγνώσκουν τη νόσο Αλτσχάιμερ και άλλους τύπους άνοιας με βάση ένα προσεκτικό ιατρικό ιστορικό, την φυσική εξέταση, απεικονιστικές ή εργαστηριακές εξετάσεις που συμβάλουν στον αποκλεισμό άλλων παθήσεων, ενώ συχνά είναι βοηθητική η διενέργεια νευροψυχολογικού ελέγχου. Οι γιατροί μπορούν να διαπιστώσουν ότι ένα άτομο έχει άνοια με υψηλό επίπεδο βεβαιότητας. Ωστόσο, συχνά είναι δύσκολο να προσδιοριστεί ο ακριβής τύπος άνοιας, καθώς τα συμπτώματα και οι αλλαγές στον εγκέφαλο διαφορετικών ειδών άνοιας μπορεί να αλληλεπικαλύπτονται.

 

Θεραπεία και φροντίδα άνοιας

​

Η θεραπεία της άνοιας εξαρτάται από την αιτία της. Στην περίπτωση των προοδευτικών τύπων άνοιας, συμπεριλαμβανομένης της νόσου Αλτσχάιμερ, υπάρχουν υποβοηθητικά φάρμακα που μπορούν να καθυστερήσουν σε κάποιο βαθμό την εξέλιξη της νόσου, καθώς και φάρμακα που βοηθούν στις διαταραχές της συμπεριφοράς, στα ψυχωτικά συμπτώματα και στη διαταραχή ύπνου. Αυτή τη στιγμή βρίσκονται υπό μελέτη παγκοσμίως νεότερες θεραπείες, που υπόσχονται καλύτερα αποτελέσματα στον έλεγχο και την επιβράδυνση της εξέλιξης της νόσου.

Η άνοια είναι ένας γενικός όρος που περιγράφει την απώλεια μνήμης και γλωσσικών ικανοτήτων, της ικανότητας επίλυσης προβλημάτων και άλλων πνευματικών δεξιοτήτων που είναι τόσο σοβαρές να εμποδίζουν την καθημερινότητα του ασθενούς. Η νόσος Αλτσχάιμερ είναι η πιο κοινή αιτία άνοιας.

 

Σχετικά με την άνοια

​

Η άνοια δεν είναι μια συγκεκριμένη ασθένεια. Είναι ένας γενικός όρος ,που καλύπτει ένα ευρύ φάσμα συγκεκριμένων ιατρικών παθήσεων, συμπεριλαμβανομένης της νόσου Αλτσχάιμερ. Οι διαταραχές που ομαδοποιήθηκαν με τον γενικό όρο "άνοια" προκαλούνται από παθολογικές αλλοιώσεις στον εγκέφαλο. Αυτές οι αλλοιώσεις προκαλούν μείωση των γνωστικών ικανοτήτων και είναι αρκετά σοβαρές ώστε να επηρεάσουν την καθημερινή ζωή και την ανεξάρτητη λειτουργία ενός ανθρώπου. Επηρεάζουν επίσης τη συμπεριφορά, τα συναισθήματα και τις διαπροσωπικές του σχέσεις.

Η νόσος Αλτσχάιμερ αντιπροσωπεύει περίπου το 65% των ανοιών και με βάση πρόσφατες μελέτες υπολογίζεται ότι πάνω από 65 εκατομμύρια άτομα πάσχουν από νόσο Αλτσχάιμερ παγκοσμίως. Η αγγειακή άνοια, η οποία εμφανίζεται στα πλαίσια αγγειακής νόσου του εγκεφάλου (είτε λόγω απόφραξης αιμοφόρων αγγείων είτε σπανιότερα λόγω μικροαιμορραγιών), είναι η δεύτερη πιο συχνή αιτία άνοιας. Υπάρχουν και άλλα σπανιότερα είδη άνοιας, όπως η μετωποκροταφική άνοια και η άνοια με σωμάτια Lewy, αλλά και πληθώρα άλλων καταστάσεων που μπορούν να προκαλέσουν συμπτώματα άνοιας, ορισμένες εκ των οποίων μάλιστα είναι αναστρέψιμες, όπως ο υποθυρεοειδισμός και ελλείψεις βιταμινών.

Τα σημάδια άνοιας μπορεί να διαφέρουν σημαντικά. Παραδείγματα περιλαμβάνουν:

• Προβλήματα με τη βραχυπρόθεσμη μνήμη (ξεχνάει πρόσφατα γεγονότα).

• Συχνή απώλεια τσάντας ή πορτοφολιού

• Ξεχνάει συχνά ανοιχτό το μάτι της κουζίνας ή το θερμοσίφωνα

• Λάθη στο μαγείρεμα και την προετοιμασία του φαγητού

• Δυσκολία στην εκτέλεση υπολογισμών, π.χ. δυσκολεύεται να μετρήσει τα ρέστα

• Άσκοπες βόλτες στη γειτονιά

• Αλλαγές στη συμπεριφορά (π.χ. απόσυρση, απάθεια, αβουλία, ευερεθιστότητα)

Τα συμπτώματα της άνοιας ξεκινούν αργά, γι’ αυτό και αρχικά συνήθως διαλάθουν της προσοχής,  και σταδιακά επιδεινώνονται. Εάν εσείς ή κάποιος που γνωρίζετε εμφανίζει συμπτώματα όπως τα παραπάνω, μην τα αγνοήσετε. Επισκεφτείτε ένα γιατρό σύντομα για να προσδιορίσετε την αιτία. Η επαγγελματική αξιολόγηση μπορεί να ανιχνεύσει μια θεραπεύσιμη κατάσταση. Και ακόμη και αν τα συμπτώματα υποδηλώνουν άνοια, η έγκαιρη διάγνωση επιτρέπει σε ένα άτομο να πάρει το μέγιστο όφελος από τις διαθέσιμες θεραπείες.

 

Αίτια

​

Η άνοια προκαλείται από βλάβη στα εγκεφαλικά κύτταρα. Αυτή η βλάβη επηρεάζει την ικανότητα των εγκεφαλικών κυττάρων να επικοινωνούν μεταξύ τους. Όταν τα εγκεφαλικά κύτταρα δεν μπορούν να επικοινωνήσουν κανονικά, η σκέψη, η συμπεριφορά και τα συναισθήματα μπορούν να επηρεαστούν.

Ο εγκέφαλος περιλαμβάνει πολλές ξεχωριστές περιοχές, καθεμία από τις οποίες είναι υπεύθυνη για διαφορετικές λειτουργίες (για παράδειγμα, μνήμη, κρίση, λόγος και κίνηση). Διαφορετικοί τύποι άνοιας σχετίζονται με εκφύλιση συγκεκριμένων περιοχών του εγκεφάλου. Για παράδειγμα, στη νόσο Αλτσχάιμερ, οι εναποθέσεις ορισμένων πρωτεϊνών (tau πρωτείνη και β- αμυλοειδές) μέσα και έξω από τα εγκεφαλικά κύτταρα αντίστοιχα καθιστούν δύσκολο για τα εγκεφαλικά κύτταρα να παραμείνουν υγιή και να επικοινωνούν μεταξύ τους. Η περιοχή του εγκεφάλου που ονομάζεται ιππόκαμπος είναι το κέντρο της μάθησης και της μνήμης στον εγκέφαλο, και τα εγκεφαλικά κύτταρα σε αυτή την περιοχή είναι συχνά τα πρώτα που καταστρέφονται. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η απώλεια μνήμης είναι συχνά ένα από τα πρώτα συμπτώματα του Αλτσχάιμερ.

Ενώ οι περισσότερες αλλαγές στον εγκέφαλο που προκαλούν άνοια είναι μόνιμες και επιδεινώνονται με την πάροδο του χρόνου, τα προβλήματα σκέψης και μνήμης που προκαλούνται από τις ακόλουθες καταστάσεις είναι δυνητικά αναστρέψιμα, γι’ αυτό και η έγκαιρη διάγνωσή τους είναι εξαιρετικά σημαντική:

• Κατάθλιψη

• Παρενέργειες φαρμάκων

• Υπερβολική χρήση αλκοόλ, τοξίκωση από ναρκωτικές ουσίες ή βαρέα μέταλλα

• Παθήσεις θυρεοειδούς

• Ελλείψεις βιταμινών

• Σύνδρομο υπνικής άπνοιας

• Υποσκληρίδιο αιμάτωμα εγκεφάλου

• Όγκος εγκεφάλου

• Λοιμώξεις που προσβάλουν το κεντρικό νευρικό σύστημα

• Υδροκέφαλος φυσιολογικής πίεσης

 

Διάγνωση άνοιας

​

Δεν υπάρχει ένα συγκεκριμένο τεστ για να διαπιστωθεί αν κάποιος έχει άνοια. Οι γιατροί διαγιγνώσκουν τη νόσο Αλτσχάιμερ και άλλους τύπους άνοιας με βάση ένα προσεκτικό ιατρικό ιστορικό, την φυσική εξέταση, απεικονιστικές ή εργαστηριακές εξετάσεις που συμβάλουν στον αποκλεισμό άλλων παθήσεων, ενώ συχνά είναι βοηθητική η διενέργεια νευροψυχολογικού ελέγχου. Οι γιατροί μπορούν να διαπιστώσουν ότι ένα άτομο έχει άνοια με υψηλό επίπεδο βεβαιότητας. Ωστόσο, συχνά είναι δύσκολο να προσδιοριστεί ο ακριβής τύπος άνοιας, καθώς τα συμπτώματα και οι αλλαγές στον εγκέφαλο διαφορετικών ειδών άνοιας μπορεί να αλληλεπικαλύπτονται.

 

Θεραπεία και φροντίδα άνοιας

​

Η θεραπεία της άνοιας εξαρτάται από την αιτία της. Στην περίπτωση των προοδευτικών τύπων άνοιας, συμπεριλαμβανομένης της νόσου Αλτσχάιμερ, υπάρχουν υποβοηθητικά φάρμακα που μπορούν να καθυστερήσουν σε κάποιο βαθμό την εξέλιξη της νόσου, καθώς και φάρμακα που βοηθούν στις διαταραχές της συμπεριφοράς, στα ψυχωτικά συμπτώματα και στη διαταραχή ύπνου. Αυτή τη στιγμή βρίσκονται υπό μελέτη παγκοσμίως νεότερες θεραπείες, που υπόσχονται καλύτερα αποτελέσματα στον έλεγχο και την επιβράδυνση της εξέλιξης της νόσου.